Những nhà khoa học và tư tưởng nổi tiếng TK 20 – Jonas Salk

Jonas Edward Salk (/sɔːlk/; 18 tháng 10 năm 1914 – 23 tháng 6 năm 1995) là một nhà vi rút học và nhà nghiên cứu y khoa người Mỹ gốc Do Thái. Ông khám phá và phát triển vắc-xin bại liệt bất hoạt hóa thành công đầu tiên. Sinh ra tại thành phố New York, ông theo học tại khoa Y Đại học New York^[1], rồi chọn làm nghiên cứu y học thay vì hành nghề bác sĩ.

Cho tới năm 1957, khi vắc-xin của Salk được công bố, bệnh bại liệt được xem là một trong những vấn nạn sức khỏe cộng đồng đáng sợ nhất trên thế giới. Thời kỳ hậu chiến tại Mỹ, những dịch bệnh thường niên đang lây lan nhanh chóng. Đợt dịch bệnh 1952 là đợt bùng phát tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ. Với gần 58.000 ca nhiễm được báo cáo vào năm đó, 3.145 người chết và 21.269 người sống sót với di chứng bại liệt^[2], mà phần lớn nạn nhân là trẻ em. Kết quả là, các nhà khoa học tức tốc tìm kiếm một giải pháp để ngăn chặn hay chữa trị căn bệnh này. Năm 1938, tổng thống Franklin D. Roosevelt, nạn nhân nổi tiếng nhất thế giới của căn bệnh đã sáng lập Quỹ quốc gia dành cho trẻ em bại liệt March of Dimes Foundation, một tổ chức tài trợ cho việc phát triển một loại vắc-xin.

Năm 1947, Salk được bổ nhiệm vào khoa Y Đại học Pittsburgh. Năm 1948, ông đảm nhận một dự án được Quỹ quốc gia dành cho trẻ em bại liệt tài trợ để xác định số lượng các chủng vi rút bại liệt khác nhau. Salk nhìn thấy một cơ hội để mở rộng dự án ra thành việc phát triển một loại vắc-xin ngừa bệnh sốt bại liệt, và cùng làm việc với nhóm nghiên cứu giàu kỹ năng mà ông tập hợp được trong suốt 7 năm tới. Theo O’Neal, cuộc thực nghiệm được xây dựng để kiểm tra vắc-xin của Salk “là chương trình phức tạp nhất trong lịch sử các cuộc thử nghiệm y khoa, bao gồm 20.000 bác sĩ và nhân viên sức khỏe công cộng, 64.000 cán bộ trường học và 220.000 tình nguyện viên”. Trên 1,8 triệu em học sinh đã tham gia vào cuộc thực nghiệm.^[3] Khi tin tức về sự thành công của vắc-xin được công bố vào ngày 12 tháng 4 năm 1955, Salk được ví như là “Người làm phép lạ” và ngày hôm đó trở thành một ngày lễ quốc gia. Trên thế giới, một nỗ lực tiêm chủng ngay lập tức bắt đầu, các quốc gia như Canada, Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Tây Đức, Hà Lan, Thụy Sĩ và Bỉ lên kế hoạch tiêm ngừa phòng sốt bại liệt bằng vắc-xin của Salk.

Mối quan tâm duy nhất của ông là phát triển một loại vắc-xin an toàn và hiệu quả càng mau chóng càng tốt mà không cần để ý tới lợi ích cá nhân mình. Khi được hỏi rằng ai là người sở hữu bản quyền cho vắc-xin, Salk trả lời “Không có bản quyền nào cả. Ai giữ bản quyền của mặt trời chứ?”^[4] Trong 1960, ông sáng lập Viện nghiên cứu sinh học Salk^[5] tại La Jolla, Califonia, mà đến ngày nay là một trung tâm nghiên cứu khoa học và y khoa. Ông tiếp tục tiến hành các nghiên cứu và xuất bản sách bao gồm Man Unfolding(1972), The Survival of the Wisest(1973), World Population and Human Values: A new Reality(1981), and Anatomy of Reality: Merging of Intuition and Reason (1983). Những năm cuối đời Salk dành thời gian nghiên cứu vắc-xin HIV. Những ghi chép cá nhân của ông được lưu trữ tại thư viện Đại học California, San Diego